Strukturą gleby nazywamy przestrzenny układ cząstek glebowych występujących w formie agregatów. Uwzględniamy tutaj zarówno rozmieszczenie tych cząstek jak również sposoby ich połączenia. Czynnikami decydującymi o powstawaniu struktury gleby są: uziarnienie (skład granulometryczny) oraz zawartość substancji organicznej. Można dokonać podziału na gleby rozdzielno-ziarniste (bezstrukturalne) oraz gleby o strukturze agregatowej.
Gleby piaszczyste są luźne
Gleba piaszczysta, widoczna na zdjęciu powyżej, stanowi przykład struktury rozdzielno-ziarnistej. Ziarna piasku są stosunkowo duże, często połączone bardzo słabymi siłami. Gleby piaszczyste nawet o większej zawartości cząstek spławianych łatwo tracą strukturę pod wpływem nacisku. Aby uzyskać glebę o dobrych właściwościach fizycznych umożliwiających uzyskanie plonu odpowiedniej wielkości, często decydujemy się na głęboką jej uprawę. Tworzenie struktury agregatowej w glebach piaszczystych jest ograniczane przez niewielką zawartość cząstek spławialnych.
Gleby gliniaste tworzą struktury agregatowe
Gleba gliniasta, taka jak przedstawiona na zdjęciu powyżej jest zwarta i często posiada strukturę agregatową. Nawet, gdy zawartość cząstek spławianych w glebie wynosi zaledwie 5%, ma to ogromny wpływ na glebę i decyduje o jej właściwościach.
Struktura gleby to wynik wielu różnorodnych procesów zachodzących w glebie, które ostatecznie sprawiają, że cząstki gleby łączą się w agregaty. Procesy strukturotwórcze wchodzą w dynamiczne interakcje z uprawą gleby i tworzą jej strukturę.
Agregaty poprawiają jakość gleby
Gdy cząstki spławialne tworzą agregaty, prawie zawsze poprawiają się właściwości gleby. Ważnym następstwem tego zjawiska jest ułatwienie uprawy. Poprawie ulega wymiana gazowa w glebie, ułatwiony zostaje transport tlenu do systemu korzeniowego i odprowadzanie od niego dwutlenku węgla. Gleby o strukturze agregatowej łatwiej odprowadzają nadmiar wody, przy jednoczesnym zwiększeniu zdolności do jej magazynowania. Poprawa struktury powoduje zwiększenie wydajności, gdyż gleba strukturalna może łatwiej zaspokoić wszystkie najistotniejsze potrzeby roślin. Rośliny mają lepsze warunki wzrostu, a to powoduje zwiększenie plonu.
Terminologia:
Struktura agregatowa – Powstaje, gdy podstawowe cząstki glebowe należące do frakcji ilastej, wiążą się z sobą i tworzą agregaty. Tworzenie agregatów ułatwia znajdująca się w glebie materia organiczna, wapno oraz różnorodne powstające związki chemiczne.
Dwutlenek węgla – Gaz (CO2) stanowiący produkt wydalany w procesie oddychania komórek. Łącznie z wodą tworzy budulec, z którego w procesie fotosyntezy roślina wytwarza cukry.
Koloid – Koloid to najmniejsza cząsteczka gleby, o przeciętnej średnicy mniejszej od 0,0002 mm. Do koloidów należą związki humusowe i najdrobniejsze iły.
Tlen – Pierwiastek występujący w powietrzu atmosferycznym w postaci gazowej jako O2 (w atmosferze jego udział stanowi 21%). Jest niezbędny w procesie oddychania komórek roślinnych, w tym również komórek korzeni.
Struktura rozdzielno-ziarnista – W glebach o takim typie struktury cząstki gleby są z sobą słabo zespolone w agregaty różnej postaci lub zespolenie to nie występuje.
Uziarnienie – Uziarnienie gleby mówi o stosunku ilości cząstek różnych wielkości, informuje więc o względnej zawartości piasku, pyłu i iłu (zgodnie z kryterium przyjętym w tabeli Klasyfikacja cząstek gleby ze względu na ich wielkość).
