Korzenie utrzymują roślinę w glebie i dostarczają jej wodę i składniki odżywcze. Rozwój systemu korzeniowego uwarunkowany jest genetycznie, podobnie jak rozwój łodyg i liści znajdujących się ponad glebą. Warunki glebowe (np. skład granulometryczny) mogą jednak stwarzać pewne ograniczenia w ich rozwoju. W glebach gliniastych o odpowiedniej wilgotności i strukturze, korzenie mogą dorastać nawet do głębokości 2 – 3 m.
Rośliny dwuliścienne, na przykład oleiste, mają system korzeniowy składający się z korzenia głównego i wyrastających z niego korzeni bocznych.
Duża prędkość przy ograniczonej sile
W okresie najszybszego rozwoju korzenie rozrastają się w glebie z prędkością 0,5 – 3,0 cm na dobę. Wzrost korzeni zależy jednak od szczelin i przestworów glebowych, ponieważ możliwość tworzenia przez korzenie własnych korytarzy jest ograniczona. W glebie wilgotnej stożek wzrostu korzenia może przesuwać jej cząsteczki na boki, natomiast w glebie suchej korzenie zmuszone są wykorzystywać do wzrostu przestwory glebowe o średnicy większej od tej jaką same posiadają. Opór mechaniczny stawiany przez glebę jest odzwierciedlony przez zniekształcenie stożka wzrostu korzeni oraz ich rozgałęzianie się. Korzenie i dżdżownice pomagają sobie wzajemnie, ponieważ korzenie wykorzystują do swojego wzrostu korytarze wydrążone przez dżdżownice, dżdżownice natomiast często przemieszczają się w profilu glebowym kanałami pozostającymi po obumarłych systemach korzeniowych.
Delikatne niteczki
Korzenie niezwykle skutecznie pobierają wodę i składniki odżywcze z gleby. W szczytowej części korzenia znajduje się stożek wzrostu, a za nim strefa, w której komórki dzielą się i powodują wzrost wydłużeniowy. Bezpośrednio za tym miejscem znajduje się strefa z delikatnymi włośnikami, które mają średnicę około 0,01 mm i długość 1 – 10 mm. Włośniki bardzo wyraźnie powiększają zdolność korzenia do pobierania wody i składników pokarmowych. Na przykład korzeń pszenicy o długości 1. cm i średnicy 0,5 mm może mieć dzięki włośnikom powierzchnię absorbującą o wielkości 5 cm2. Włośniki wydzielają ponadto śluz zwiększający kontakt korzenia z glebą.
100 metrów korzeni w litrze gleby
Skuteczność pobierania wody i składników pokarmowych zależy od tego, jak intensywnie korzenie penetrują glebę. Często jako wskaźnik przyjmuje się tutaj łączną długość korzeni znajdujących się w jednym centymetrze sześciennym gleby. U roślin zbożowych wartość tego wskaźnika określana dla korzeni występujących w powierzchniowej warstwie gleby wynosi 10 (10 cm długości korzeni w 1 cm3 gleby). W podglebiu, na głębokości 1 m wartość wskaźnika wyraźnie się zmniejsza i wynosi 0,1 cm korzeni na cm 3 gleby. Oznacza to, że jeden litr warstwy powierzchniowej gleby zawiera 100 m korzeni podczas, gdy w jednym litrze gleby znajdującej się na głębokości 1. metra znajduje się jedynie 1 m korzeni. Długość korzeni występujących na jednostce powierzchni jest zaskakująco duża.
Buraki cukrowe rosnące na powierzchni 1 m2, wytwarzają system korzeniowy o łącznej długości około 10 km. Pszenica ozima może wytwarzać system korzeniowy, którego łączna długość wynosi nawet 30 km na metr kwadratowy. Oznacza to, że pszenica rosnąca na powierzchni 1 ha ma korzenie o łącznej długości wynoszącej 300 tysięcy kilometrów.
Terminologia:
Rośliny jednoliścienne – rośliny, które kiełkując wykształcają tylko jeden liść zarodkowy zwany liścieniem. Przykładem są trawy, w tym zboża.
Rośliny dwuliścienne – rośliny, które podczas kiełkowania wykształcają dwa liścienie. Należą tutaj miedzy innymi rośliny oleiste, groch, fasola, len, burak cukrowy itd
Podglebie - to warstwa profilu gleby położona bezpośrednio pod warstwą powierzchniową. Zwykle nie jest spulchniana podczas typowej uprawy gleby wykonywanej na głębokość orki. Można ją spulchniać stosując np. głęboszowanie. Granica pomiędzy górną warstwą, a podglebiem często uwidacznia się w postaci podeszwy płużnej, powstającej wskutek działania lemiesza pługa i kół bruzdowych ugniatających glebę
